Posługujemy się pismem na co dzień bezrefleksyjnie. Czytamy gazety, podręczniki, czytamy strony w Internecie. Zazwyczaj nie zwracamy uwagi na pismo samo w sobie – jest ono raczej przezroczystym pośrednikiem informacji. Nie pamiętamy już jak wiele wysiłku kosztuje nauka pisania i czytania alfabetu łacińskiego– a co dopiero nauka pisania w Chinach czy Japonii!
Dopiero kiedy widzimy tekst w nieznanym dla nas piśmie, tekst, który jest dla nas niezrozumiały (nie zawsze dlatego, ze jest zapisany w obcym języku) uświadamiamy sobie, że znajomość systemu pisma nie jest czymś nabytym, z czym się rodzimy. Dla przykładu, na rysunku obok znajduje się polski tekst Kazań świętokrzyskich pochodzących z przełomu XIII i XIV wieku zapisany grafią staropolską. Tekst w wysokiej jakości można obejrzeć tutaj.)
Najstarsze znalezione inskrypcje pochodzą sprzed ok. 5000 lat p.n.e., jednak w tamtym czasie nie tworzyły one jednak żadnego systemu pisma. Większość naukowców zgadza się z poglądem, że pismo zapoczątkowały pierwsze zapisy liczbowe. W takim rozumieniu rozwój pisma byłby właściwie efektem ubocznym rozwoju gospodarczego danego społeczeństwa. Można to opisać w ten sposób, że gdzieś pod koniec 4. tysiąclecia przed naszą erą w pierwszych miastach Mezopotamii handel i administracja stały się tak skomplikowane, że przekraczały pamięciowe zdolności przeciętnego człowieka. Poza tym można także przypuszczać, że transakcje handlowe czy umowy były na tyle poważne, że branie ich na słowo byłoby zbyt wielkim ryzykiem, dlatego też zapewne ktoś jako pierwszy poprosił „Czy mogę mieć to na piśmie?”.
Jednak to nie tłumaczy w jaki sposób pojawiło się pismo jako system, taki jak używamy go po dzisiaj. Być może jest to wynik pracy całej rzeszy ludzi – kapłanów, handlarzy albo elity dworskiej? A może jest to genialny wynalazek nieznanego Sumeryjczyka z miasta Uruk? A może to czysty przypadek, tak jak „wynalezienie” ognia?
Analiza systemów pisma nie pozwala jednak przyjąć teorii, ze była to forma olśnienia – pismo raczej powstało w wyniku bardzo długich procesów przemian – ewolucji.
Całkiem prawdopodobne, że idea pisma musiała być przekazywana między kulturami – do Chin pismo dociera ok. 600-700 lat później z Europy. Jednak bez odpowiedzi pozostaje pytanie dlaczego nie zostało przekazane Chińczykom bezpośrednio z Mezopotamii? Być może, tak jak sądzą niektórzy badacze, pisma rozwijały się w konkretnych kulturach zupełnie niezależnie od siebie. Z pewnością da się udowodnić pożyczki pisma między wieloma kulturami (np. Grecy zapożyczyli alfabet fenicki i dodali do niego parę znaków; Japończycy i Koreańczycy zapożyczyli pismo z Chin; cyrylica i grażdanka upowszechniła się w państwach Europy Południowo-Wschodniej).